Hayvanlarda Sindirim Sistemi

Canlılar besinlerini şu amaçlar için kullanırlar;
• Enerji elde etmek
• Özümleme için gerekli yapı taşlarını sağlamak
• Enzim, hormon gibi bir takım düzenleyici molekülleri sentezlemek
Sindirimin Tanımı;
• Protein ve karbonhidrat gibi kompleks besin maddeleri su ve enzim vasıtası ile kendilerini oluşturan monomerlerine dönüştürülmesine sindirim denir.
• Sindirim olayında görev alan organların oluşturduğu sisteme sindirim sitemi denir.
Sindirimin Amacı;
• Vitaminler, su ve mineraller hücre zarindan kolaylıkla geçebilirler.Ancak protein, karbonhidrat ve yağ gibi kompleks besin maddeleri hücre zarından geçemezler. Bunların kendilerini oluşturan monomerlerine dönüştürülmeleri gerekir. Sindirimin amacı da budur.
• Sindirim reaksiyonları bir hidroliz olayıdır.
• Yani sindirim olayı su ve enzimler araciliğiyla gerçekleştirilir.
Kompleks organik bileşik+H2O monomer
• Bu reaksiyon sırasında ATP kullanılmaz.
• Reaksiyon için gerekli enerji vücut ısısından sağlanır.

SİNDİRİM SİSTEMİ
Canlılar enerji ihtiyaçlarını karşılamak için beslenmek zorundadır. Fakat bazen dışarıdan besin almak tek başına yeterli olmaz. Çünkü büyük besin molekülleri hücre zarından geçemezler. Besinlerin hücre zarından geçebilecek büyüklüğe kadar parçalanmasına sindirim, bu olayın gerçekleştiği sisteme de sindirim sistemi denir. Sindirim olayının gerçekleşebilmesi için su ve enzim mutlaka gereklidir.
Sindirim bir hidroliz olayıdır. Yani sulu ortamda büyük moleküllü besin maddelerinin enzimlerle küçük moleküllü besin maddelerine parçalanmasıdır. 0 halde sindirim olayının amacı besinleri hücre zarından geçebilecek büyüklüğe parçalamaktır diyebiliriz.
Sindirim sistemi veya gastrointestinal sistem, sindirim borusu (sindirim kanalı veya gastrointestinal kanal) ile sindirim bezlerini içeren, çok hücreli hayvanlarda yiyeceğin vücuda alınımı, sindirilmesi, gerekli besin ve enerjinin absorbe edilmesi ve atık maddelerin vücuttan atılması ile ilgilenen organ sistemidir.
Sindirim sistemi ve sindirim borusu hayvandan hayvana belirli oranda değişiklik gösterir. Örneğin bazı hayvanlar çok odalı midelere sahiptirler.
Sindirim sistemi mekanik ve kimyasal sindirim diye 2’ye ayrılır.
1. Mekanik Sindirim: Besinlerin enzim kullanılmadan fıziksel olarak parçalanmasına mekanik sindirim denir. Ağızda dişler, mide ve bağırsaklarda ise kaslar yardımıyla gerçekleşir. Mekanik sindirimin amacı besinlerin sindirim yüzeyini artırarak enzimlerin etkisini hızlandırmaktır. Mekanik sindiri büyük molekülleri kücük moleküllere ayırmaktır.
2. Kimyasal Sindirim: Besinlerin su ve enzimler yardımıyla parçalanmasıdır. Ağızdan bağırsaklara doğru kimyasal sindirim artar. Kimyasal sindirim besinleri en küçük yapı taşına kadar ayırmaktır.
Kimyasal sindirim ikiye ayrılır:
1. Hücre içi sindirim: Hücre içine alınan besin moleküllerinin lizozomlarda sindirilmesine denir. Süngerlerde, sölenterlerde amip, öglena, terliksi hayvan gibi tek hücrelilerde, akyuvarlarda, bitki hücrelerinde görülür. Besinlerin sindirimi tüm canlılarda aynı şekilde olur. Bu canlılar besinlerini fagositoz ya da pinositoz yoluyla alır. Şu şekilde gerçekleşir:
Fagositoz ya da pinositoz yolu ile alınan besin, lizozom ile birleşerek sindirim kofulunu oluşturur. Sidirilen besimler sindirim kofulundan stoplazmaya geçer. Artık madde ise hücre zarının herhangi bir yerinden hücre dışına atılır.
Protistler,
• Süngerler,
• Sölenterler,
• Bazı bitki hücrelerinde,
• Akyuvar hücrelerinde,
2. Hücre dışı sindirim: Besinlerin hücre dışında sin-dirilmesine denir. Bu olayda hücreler dış ortama enzim salgılar. Bu enzimler büyük moleküllü besinleri parçalayarak hücre içine alınmasını sağlarlar. Çürükçül canlılarda, ekmek küfünde, omurgalı ve omurgasız (süngerler ve sölenterler hariç) hayvanlar-da hücre dışı sindirim görülür. Omurgasız hayvanların çoğunda omurgalıların hep-sinde ağızla başlayıp, anüsle biten bir sindirim kanalı vardır. Hücre dışı sindirim bu kanalda olur. Bu kanalın uzunluğu kıvrımlı veya düz oluşu bu hayvanların beslenme şekline göre değişir. Sidirim enzimlerinin hücre dışına salgılanarak sindirilmesidir.Büyük molekülleri monomerlerine ayırdıktan sonra hücre içine alabilir.

Canlıların bir kısmı sindirilmiş besini dışardan hazır alırken, bir kısmı da aldığı besini kendisi sindirir.
a) Dışarıdan sindirilmemiş besini hazır alan canlılar:
Böyle canlılar genellikle parazit canlılardır,( bağırsak solucanı gibi). Bunlarda sindirim olayından ve sindirim sisteminden bahsedilemez.
b) Dışarıdan sindirilmemiş besin alan canlılar:
Böyle canlıları da ikiye ayırabiliriz.
1. Sindirim sistemi taşımayan canlılar: Bir hücreliler, sünger sölentere gibi omurgasız canlılar.
2. Sindirim sistemi taşıyan canlılar: Hayvanların büyük bir çoğunluğu.

A) BİR HÜCRELİLERDE SİNDİRİM
Bir hücreli canlılarda besin maddeleri hücre içine besin kofulu oluşturularak alınır.
Bir amip yakınındaki bir besinin etrafını kuşatır. Fagositoz denilen bu olayda besin tamamen stopla içine çekilir. Daha sonra besin kofulu içerisine lizozom yerleştirilir. Lizozomdaki sindirim enzimleri koduldaki besini monomerlerine parçalar. Bu sindirim, hücre içi sindirime eşdeğerdir.

NOT: Terliksi hayvanda, vücudunu saran ve pelikula denilen yapı yüzünden besinleri hücre zarı ile değil, hücrenin belirli bir bölgesinde bulunan hücre ağzı ile alırlar.

B)SAPROFİT CANLILARDA SİNDİRİM
Bazı bakteriler ve mantarlar saprofit(çürükçül) bir yaşam sürer.. Bu tür canlılar hücre dışına özel sindirim enzimlerini salgılarak ortamdaki büyük moleküllü besin maddelerini monomerlerine parçalar. Parçalanan besin molekülleri mantar içine alınır (Hücre dışı sindirim). Konakçilarıyla ilişkilerinin ayrıntısı ne olursa olsun, parazit mantarlarda saprofit mantarlarda aynı besleme şeklini uygular. Enzimler hücre dışına salgılanır ve sindirim ürünleri mantar tarafindan absorbe edilir.

C)BİTKİLERDE SİNDİRİM
Bitkilerde gerçek anlamda sindirim sistemi yoktur. Bitkiler ihtiyaç duydukları organik besinleri fotosentez mekanizması ile inorganik maddelerden kendilerine sentezletilir. Sentezlenen bu besinler ya hemen kullanılır ya da daha sonra kullanılmak üzere depo edilir. Yani bitkilerde bir nevi hücre içi sindirim görülür.

NOT: Böcekçil bitkilerde hücre dışı sindirim görülür. Bu bitkiler azot bakımından fakir topraklarda yaşadıklarından ihtiyaçları olan azotu yakaladıkları böcekleri hücre dışında sindirerek karşılar. Böcekler bitki tarafından hücre dışına salgılanan sindirim enzimleri ile yapılarındaki proteinler aminoasitlere dönüştürdüğü gözlenir. Azot içeren aminoasitler hücre yüzeyinden hücre içine alınarak hücre işlevlerinde kullanılır.

D) HAYVANLARDA SİNDİRİM
Hayvanlar aleminde çok çeşitli sindirim sitemi görülür. Bu sindirim sistemi:
· Hayvanların emriyonik gelişmesine
· Yaşadıkları ortama
· Kullandıkları besin çeşitlerine göre farklılık gösterir.
Ancak türler arasında yapısal farklılıklara rağmen sindirim olayının genel özellikleri değişmez.
1. Omurgasız hayvanlarda sindirim
• Karada yaşayan omurgasizlar genel olarak besinlerini kendileri arayıp bulur.
• Suda yaşayan omurgasızlar ise yakınına geldikten sonra alırlar.
• Süngerlerin besinini mikroskobik canlılar ve küçük organik parçacıklar oluşturur. Bu maddeler su ile birlikte süngerin yarısında bulunan por denilen açıklıktan vücut boşluğuna girer. Vücut bosluğundaki besinler koanosit denilen kamçılı hücrelerde fagositoz ile alınarak hücre içinde sindirilir.
• Hidra ve planaria gibi sölenterlerde sindirim açıklığı tektir. Bu tip sistemler eksik sindirim sistemi olarak adlandırılır. Bir boşluğa alınan besinler önce hücre dışı sindirimle kısmen sindirilir. Daha sonra komşu hücrelere alınan besinler hücre içinde tamamen sindirilir.
• Omurgasız hayvanların çoğunda omurgalı hayvanlarda olduğu gibi ağız ile başlayıp anüs ile sonlanan iki açıklı sindirim sistemi bulunur. Bu tip sistemlere ise tamamlanmış sindirim sistemi denir.
NOT: Solucanlar içinde ağız ve anüs olmak üzere iki açıklıklı sindirim sistemi yalnız halkalı solucanlarda bulunur.
• Halkalı solucanlarda sindirim sistemi
Kaslı yutak+yemek borusu+kursak +taşlık+düz bağirsak+anüs şeklindedir.
• Son olarak; böceklerde ise, parçalamaya ve çiğnemeye yarayan ağız parçaları vardır. Örneğin çekirgelerin ağızlarının ön kısımlarında besinleri parçalamaya yarayan yapılar bulunur.Bu canlılarda sindirim sistemi; kursak, yemek borusu, mide, bağırsak ve anüsten oluşur.
2.Omurgali Hayvanlarda Sindirim
Kuşlarda sindirim sistemi
• Ağız (Gaga) yutak, yemek borusu, kursak, mide, taşlık, bağırsak, kloak ile son bulur.
• Gaga=Besin alınır. (Diş yoktur.) 
• Yutak=yemek borusuna iletilir.
• Yemek borusu=kursağa iletilir.
• Kursak=besin ıslatılır ve yumuşatılır.
• Mide=besin kısmen kimyasal sindirime uğrar.
• Taşlık=mekanik sindirim (diş görevi)
• Bağırsak = besinler burada kimyasal sindirim ile emilir.
• Kloak= artıklar dışarı atılır.

Memeli Hayvanlarda sindirim sistemi
• Etçil memeliler de kesici dişler,
Otçul memelilerde azı dişi daha fazladır.
• Etçil memelilerin bağırsakları daha kısa
Otçul memelilerin bağırsakları uzundur.
• Otçul memelilerde mide 4 bölümden oluşur.
• İşkembe , börkenek, kırkbayır, şirden şeklindedir.